An nam tử (hạt Ươi): Thanh nhiệt giải độc, chữa ho

An nam tử, hay còn được biết đến với các tên gọi như Lười ươi, hạt Ươi, Đại hải, Đại đồng quả và nhiều cái tên khác, là một loại hạt rất quen thuộc đối với người dân Việt Nam. Thường thì, người ta sử dụng nó như một món giải khát hấp dẫn. Hãy cùng khám phá loại quả thú vị này từ góc độ khoa học qua bài viết dưới đây nhé!

Giới thiệu về vị thuốc

Nhận dạng cây An nam tử (Lười ươi)

Cây An nam tử, hay còn gọi là Lười ươi, là một loại cây thuộc họ Trôm, có chiều cao từ 30 đến 40 mét hoặc thậm chí hơn. Thân cây có đường kính khoảng 0,8 – 1 mét, có thể vươn cao từ 10 đến 20 mét mà chưa phân nhánh. Các cành cây thường có góc cạnh, khi còn non thì có lông màu hung, nhưng sau đó sẽ trở nên nhẵn bóng.

*Cây An nam tử (Lười ươi)*Lá của cây tập trung chủ yếu ở ngọn cành, với kích thước lớn, dài từ 10 – 20 cm và rộng từ 6 – 12 cm. Thường thì lá có ba thuỳ, đặc biệt là khi còn non. Mặt trên của lá có màu xanh lục, trong khi mặt dưới lại mang sắc nâu hoặc ánh bạc. Hoa của cây nhỏ, không có cuống, thường mọc thành từng chùm từ 3 đến 5 bông. Quả của cây hình nang, có từ 1 đến 5 quả lớn, chiều cao từ 10 – 15 cm (có thể lên tới 24 cm), bên ngoài có màu đỏ rực rỡ. Phần bên trong quả có màu xanh lục ánh bạc, vỏ quả mỏng manh. Hạt bên trong to bằng ngón tay, có hình dạng bầu dục hoặc thuôn dài.

Quả thường xuất hiện vào tháng 3 – 4, trước khi lá bắt đầu phát triển. Đến cuối tháng 4 và đầu tháng 5, quả sẽ xuất hiện trước khi hạt chín. Khi chín, quả sẽ tách ra, để lại hạt với hai cánh, dễ khiến người ta nhầm lẫn với quả.

Nơi sống, thu hái và bộ phận dùng

An Nam Tử (Hạt Ươi) là một loại cây có tác dụng thanh nhiệt, giải độc và chữa ho, thường được tìm thấy ở miền Nam Việt Nam như Biên Hòa, Bà Rịa – Vũng Tàu. Ngoài ra, cây này cũng xuất hiện tại các tỉnh Bình Định, Phú Yên, Kon Tum, Bình Thuận… Vào khoảng tháng 4 – 5, người dân thu hoạch hạt để phơi hoặc sấy khô.

Bộ phận sử dụng chủ yếu là hạt. Khi ngâm nước, lớp vỏ bên trong của hạt sẽ hấp thụ nước và nở to gấp 8 – 10 lần so với kích thước ban đầu. Hạt sẽ tạo ra một chất nhầy màu nâu nhạt, trong suốt, có vị hơi chát và rất mát. Người ta thường cho thêm đường vào để làm nước giải khát.

Ngoài An Nam Tử, Cát căn (Sắn dây) cũng là một dược liệu quen thuộc giúp thanh nhiệt.

Thành phần hoá học

Hạt Lười ươi bao gồm hai phần: nhân chiếm khoảng 35% và vỏ chiếm 65%. Trong phần nhân có chứa chất béo (2,98%), tinh bột và các hợp chất như sterculin, bassorin. Phần vỏ thì có khoảng 1% chất béo, 59% bassorin cùng với chất nhầy và tanin. Các loại đường chính trong An Nam Tử bao gồm galactose, pentose và arabinose.

Công dụng của An nam tử

Theo y học cổ truyền, An Nam Tử có vị ngọt, nhạt và tính mát. Loại thuốc này có khả năng thanh phế nhiệt, lợi yếu hầu, tức là hỗ trợ điều trị các bệnh về đường hô hấp gây ho và cảm giác nóng rát ở cổ họng. Nó còn có tác dụng thanh trường thông tiện, giúp làm mát đường tiêu hóa và hỗ trợ việc đại tiện dễ dàng hơn.

Theo nhiều tài liệu hiện nay, An Nam Tử được sử dụng để chữa các bệnh do nhiệt, nóng trong cơ thể, sốt âm ỉ, ho khan, đau họng, táo bón, và cả mụn lở. Hạt Lười ươi được xem như một loại thuốc bổ mát, cung cấp độ ẩm cho cơ thể mà không gây hại.

Cách dùng

Khoảng 4 – 5 hạt An nam tử được ngâm trong 1 lít nước sẽ tạo ra một loại nước sền sệt giống như thạch. Sau đó, bạn có thể thêm đường theo sở thích cá nhân. Loại nước này rất hữu ích trong trường hợp ho khan không có đờm, cổ họng bị sưng đau hay viêm đường tiết niệu. Ngoài ra, để giải khát hàng ngày, bạn chỉ cần ngâm 2 – 3 hạt trong cốc nước nóng cho đến khi chúng nở hoàn toàn.

Tác dụng trị táo bón của An nam tử chủ yếu nhờ vào chất nhầy và chất xơ có trong hạt. Khi uống hạt đã nở, nó sẽ giúp tăng lượng nước trong phân, từ đó làm cho việc đại tiện trở nên dễ dàng hơn. Tuy nhiên, bạn cũng nên lưu ý không nên sử dụng quá nhiều vì có thể dẫn đến tình trạng đầy bụng, khó tiêu. Hãy đảm bảo rằng hạt đã nở hoàn toàn trước khi uống, vì nếu hạt chưa nở mà đã vào dạ dày, có thể gây khó khăn cho hệ tiêu hóa.

Kinh nghiệm chữa chảy máu cam bằng An nam tử: Bạn chỉ cần lấy khoảng 5 hạt, sao vàng rồi nấu lấy nước uống thay nước trong ngày, sẽ thấy hiệu quả rõ rệt.

Lưu ý: Những người mắc bệnh viêm đại tràng mạn tính, có triệu chứng lạnh bụng, tiêu chảy, hoặc phụ nữ đang mang thai và cho con bú nên tránh sử dụng, hoặc cần tham khảo ý kiến bác sĩ có kinh nghiệm.

Một nghiên cứu về An nam tử

Trong một nghiên cứu trên chuột, các nhà khoa học đã thử nghiệm bằng cách gây đau cho chuột qua đĩa nóng hoặc tiêm thuốc vào bụng và chân. Chuột được cho uống chiết xuất cồn từ hạt An nam tử. Kết quả cho thấy dịch chiết này có tác dụng giảm đau, chống viêm và hạ sốt ở chuột trong tất cả các thí nghiệm. Tuy nhiên, để có thể ứng dụng rộng rãi, cần phải thực hiện thêm nhiều nghiên cứu để xác minh tác dụng và phát triển thành dạng thuốc tiện lợi, hiệu quả.

Một số thông tin cũng đề cập đến khả năng chữa sỏi thận và thoái hóa cột sống của An nam tử, nhưng hiện tại vẫn chưa có nghiên cứu nào chứng minh những tác dụng này.An nam tử, hay còn gọi là hạt Ươi, là một loại thảo dược quý giá trong y học cổ truyền và cũng là một thức uống giải khát rất phổ biến. Hạt này có khả năng làm mát cơ thể, giúp điều trị các triệu chứng như nóng trong người, ho khan, đồng thời cung cấp chất nhầy và chất xơ, hỗ trợ điều trị táo bón hiệu quả. Các nghiên cứu trên chuột đã chỉ ra rằng chiết xuất từ hạt Ươi có tác dụng giảm đau, chống viêm và hạ sốt rất tốt.